Türkiye'nin tüm bölgelerini kapsayacak biçimde kuruluşu tamamlanan 26 adet kalkınma ajansının pek çoğu yenilenebilir enerji (kaynakları) kullanımının yaygınlaştırılmasına ve mineral kaynakların çıkarılması, zenginleştirilmesi ve işlenmesine yönelik, uygulama süresi bir yılı aşmayan projelere de hibe verebiliyor. Proje konuları yenilenebilir enerji üretim tesislerinde kullanılacak makine-ekipman ve malzeme imalini de kapsayabiliyor. Hibe tutarlarının alt ve üst sınırları, ajanslar tarafından her proje teklif çağrısında belirleniyor.

Örneğin, bir ajansın 2010 yılı proje teklif çağrısında kâr amacı güden kuruluşlar için belirlediği sınırlar, proje tutarının yüzde 50’sini geçmemek üzere, en az 40.000 TL ve en çok 400.000 TL idi.

Desteklenecek proje konuları, bölge planlarında yer alan amaç, hedef ve stratejilerle uyumlu olacak biçimde her proje teklif çağrısında belirtiliyor ve dolayısıyla da ajanslara göre değişebiliyor. Rekabet edebilirliğin arttırılması, insan kaynaklarının geliştirilmesi ve kentsel alt yapının iyileştirilmesi, ajansların temel amaçlarına örneklerdir. Bu nedenle, KOBİ’lere yönelik olanların dışında, sosyal kalkınmaya ve küçük ölçekli altyapı yatırımlarına yönelik proje teklif çağrıları da yapılabiliyor.

Kimler yararlanabiliyor?

Hibeler, kâr amacı güden ya da gütmeyen kuruluşlara yönelik olabiliyor. Kâr amacı güden kuruluşlar KOBİ statüsünde olmalıdır. Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar da, sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, yerel yönetimler ve bunların birlikleri ile kooperatifler ve bunların birlikleridir. Başvuru yapacak kuruluşun, ajansın faaliyet gösterdiği Düzey II Bölgesinde kayıtlı olması ya da merkezinin/şubesinin o bölgede bulunması, faaliyetlerin bölge içinde gerçekleşmesi gerekiyor.

Projelerin sunulması ve değerlendirilmesi

Hibeler, belirlenmiş formatlarda hazırlanan projelere verilebiliyor. Her proje teklif çağrısında, kimlerin başvurabileceği, hangi tür projelerin ve giderlerin/maliyetlerin uygun/öncelikli olduğu, başvuru şekli, yeri ve tarihi, değerlendirme kriterleri vb’ne ilişkin kurallar belirtiliyor. Teklif çağrıları yılda bir kez yapılıyor. Her proje, 2 bağımsız değerlendirici tarafından teknik, ekonomik, mali ve sosyal açılardan değerlendiriliyor; değerlendirme raporlarını bir komite kontrol ediyor ve desteklenecek projeler ajans yönetim kurullarının kararları ile belirleniyor. Değerlendirmelerde, başvuranın mali ve yönetim kapasitesi, proje konusunun teklif çağrısının amaç ve öncelikleri ile ilgililiği, önerilen metodolojinin kalitesi ve geçerliliği, projenin destek sonrası sürdürülebilirliği ile projenin bütçe ve maliyet etkinliği gibi ölçütler göz önüne alınıyor. Teklif çağrısı için belirlenen toplam hibe tutarı, 100 üzerinden 65 ve üzeri puan alan projelere, en yüksekten başlamak üzere dağıtılıyor. Desteklenebilecek projeler için, toplam başarı puanına ek olarak, mali ve yönetim kapasitesi ile ilgililik bakımından eşik değerler de gözetilebiliyor.

Buna göre hibe verilecek projelerin, kuralları baştan belirli yarışma esasına göre seçildiği söylenebilir. Topluma ait olan kaynakların mümkün olduğunca etkin ve verimli kullanılması adına; teklif çağrısına ilişkin başvuru rehberinde belirtilen koşulları sağlayan projelerden, yapılabilirliği, sürdürülebilirliği, topluma katkısı ve maliyet etkinliği daha yüksek olan, daha iyi ifade edilmiş olanların desteklenmesi amaçlanıyor.

Kalkınma ajansları

ABD, Japonya ve AB ülkelerinde on yıllardır faaliyette bulunan kalkınma ajansları Türkiye’de 2006-2009 yıllarında kuruldu. Önce 25.01.2006 tarih ve 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun çıkarıldı. Sonra da bu kanuna dayanarak 2006 yılında 2, 2008 yılında 8 ve 2009 yılında da 16 ajansın kuruluşuna dair toplam 3 Bakanlar Kurulu kararı alındı. İlk kurulanlar, Adana ili merkez olmak üzere Adana ve Mersin illerini kapsayan TR62 Düzey 2 bölgesindeki Çukurova Kalkınma Ajansı ile TR31 Düzey 2 bölgesindeki İzmir Kalkınma Ajansı’dır. Ajansların üçü birer ili (İstanbul, Ankara ve İzmir), diğerleri 2-6 ili kapsamaktadır.

Kalkınma ajanslarının kuruluş amacı 5449 sayılı Kanunun birinci maddesinde; kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma planı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak, olarak tanımlanıyor. Ajansların ulusal düzeyde koordinasyonundan Devlet Planlama Teşkilatı sorumludur.

Bir ajansın teşkilât yapısında; a) Kalkınma kurulu, b) Yönetim kurulu, c) Genel sekreterlik, d) Yatırım destek ofisleri yer alır.

Kalkınma kurulu danışma organıdır. Başlıca görevi, bölgesel gelişme hedefine yönelik olarak; bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimler arasında işbirliğini geliştirmek ve ajansı yönlendirmektir. En fazla yüz üyeden oluşur.

Yönetim kurulu, ajansın karar organıdır. İl valileri, Büyükşehir/il merkez belediye başkanları, il genel meclisi başkanları ve her ilden birer kişi olmak kaydıyla ticaret ve sanayi odası başkanlarından oluşur. Yönetim Kurulu Başkanları, valilerdir.

Genel sekreterlik ajansın icra organıdır. İllerde oluşturulan yatırım destek ofislerinin başlıca görevleri; bölge illerinde, özel kesimdeki yatırımcıların kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki alanına giren izin ve ruhsat işlemleri ile diğer idarî iş ve işlemlerini ivedilikle sonuçlandırmak üzere tek elden takip ve koordine etmek, yatırımları izlemektir.

Ajansların gelirleri ve yöneteceği fonlar ise şunlardır: a) Bir önceki yıl gerçekleşen genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtından ayrılan paylar; b) Avrupa Birliği ve diğer uluslararası fonlardan sağlanacak kaynaklar; c) Faaliyet gelirleri; d) Bölgedeki il özel idareleri ve belediyelerin cari yıl bütçelerinden aktarılacak paylar; e) Bölgedeki sanayi ve ticaret odalarının cari yıl bütçelerinden aktarılacak paylar; f) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarca yapılan bağış ve yardımlar.

--------

Bu yazı, 20.02.2011 tarihinde enerjienergy.com adlı web sitesinde yayımlanmaya başlamıştır.

0556392